काठमाडौं- विश्वकै सर्वाधिक आकर्षक क्रिकेट प्रतियोगिता आइपिएलमा यो वर्ष रनको वर्षा भइरहेको छ । ब्याट्सम्यानहरुले यस आइपिएलमा बलरमाथि निर्मम ब्याटिङ गर्दै लगभग हरेक खेललाई छक्का प्रहारको प्रतियोगितामा परिणत गरिदिएका छन् । जसका कारण बलरहरू निराश र असहाय देखिन्छन् ।

यस आइपिएलले टी–२० क्रिकेट अब नयाँ दिशामा गइरहेको विश्लेषण सुरु गरेका छन् ।

यस आइपिएलमा बुधवार सम्म ४० खेल सकिदा १२३१ चौका र ७१२ छक्का प्रहार भएको छ । जबकि २०२३ को आइपिएलमा २१७४ चौका र ११२४ छक्का प्रहार भएका थिए । यो वर्षको आइपिएल सिजनको करिब आधा बाँकी छ । यस्तो अवस्थामा गत वर्षको कीर्तिमान यस वर्षको आइपिएलमा तोडिने निश्चित छ ।

आइपिएलको प्रारम्भिक चरणमा १५० देखि १६० को स्कोरलाई डिफेन्डेबल मानिन्थ्यो । तर, आज यो स्कोर बनाउने टोलीले १० मध्ये ८ खेलमा हार बेहोरेको छ । टी-२० क्रिकेट सुरु भएको १७-१८ वर्षमा कुनै पनि टोलीले २०० वा सोभन्दा बढी रन बनाउनु सामान्य बनेको छ ।

आइपिएलको यो सिजनमा खेलिएका ४० खेलमा टोलीले २१ पटक २०० भन्दा बढीको आँकडा पार गरेका छन् । १० खेल भएका छन् जसमा दुवै टोलीको संयुक्त स्कोर ४ सय नाघेको छ । अचम्मको कुरा, दुई खेलमा कुल रन ५ सय नाघेको थियो । त्यति मात्रै होइन । यस आइपिएल सिजनमा प्रति ओभरको औसत रन रेट १० रहेको छ ।

यस सिजनमा धेरै रन बनाउने टिममा सनराइजर्स हैदरावाद अगाडी रहेको छ ।यो सिजनमा हैदरावादको टोलीले एकपछि अर्को गर्दै धेरै कीर्तिमान बनाएको छ ।

दिल्ली क्यापिटल्स विरुद्धको आफ्नो पहिलो खेलमा हैदरावाद सनराइजका ब्याट्सम्यानले पावर प्ले (६ ओभरमा) मा १२५ रन बनाए, जुन यसअघि कहिल्यै भएको थिएन । यसको औसत २०.८३  प्रति ओभर रन छ, जुन मन छक्क पार्ने छ ।

हैदरावादले यो सिजन तीन पटक एक इनिङमा २५० भन्दा बढी रन बनाएको छ । रोयल च्यालेन्जर्स बैंगलुरुविरुद्ध उसले २८७ रन बनायो, जुन आइपिएलमा अहिलेसम्मकै सर्वाधिक स्कोरको कीर्तिमान हो । यसले यो सिजनमा नै ३०० को स्कोर लिमिट पनि पार गर्न सक्ने सङ्केत गर्छ ।

टी-२० म्याचको मोडले धेरै रोमाञ्चक खेलहरूको ग्यारेन्टी दिन्छ । ब्याट्सम्यानले निरन्तर ब्याटिङ गर्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

यस्तो विस्फोटक ब्याटिङको कारण के हो ?

पहिलो कारण समतल पिच हो। सेतो बलको ओडिआई र टी–२० खेलको आधारभूत सिद्धान्त भनेको पिच बलरका लागि ‘खतरनाक’ नभई ब्याट्सम्यानका लागि उपयुक्त हुने हो । किनभने दर्शकले टी–२० खेलमा उत्कृष्ट प्रदर्शन हेर्न चाहन्छन् । यस्तो अवस्थामा यस्ता खेलमा ठुला शट खेल्नु सामान्य कुरा भइसकेको छ । फ्यान होस्, कमेन्टेटर होस् वा प्रायोजक, सबैले ब्याट्सम्यानबाट एउटै अपेक्षा राख्छन् । र, खेलमा यसलाई प्रवर्द्धन गर्न हर सम्भव कदम चालिएको छ ।

अन्य टी-२०  प्रतियोगिताहरू जस्तो नभई, आइपिएलले यसलाई धेरै गम्भीरताका साथ लिन्छ र पिचहरूलाई सकेसम्म ब्याटिङमैत्री बनाइएको सुनिश्चित गर्ने गरेको पाइएको छ । तर, बलरहरूले समतल पिचको चुनौती मात्र सामना गर्नुपर्दैन ।

ब्याट्सम्यानहरू पहिलेभन्दा धेरै फुर्तिलो, शक्तिशाली र सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण जोखिम लिने भएका छन् । खास गरी टी–२० को प्रारम्भिक चरणमा करियर सुरु गर्ने ब्याट्सम्यानहरू । उनीहरू ब्याटिङ गर्दा बढी जोखिम मोल्छन् ।

नियममा केही यस्ता परिवर्तन पनि गरिएका छन्, जसका कारण टी–२० खेलमा बलरका लागि कम अवसर बाँकी छ । उदाहरणका लागि, यो आइपिएल सिजनमा प्रभावशाली खेलाडी (इमप्याक्ट खेलाडी)  को नियम लागू भएपछि, प्रशिक्षक र कप्तानले आवश्यक समयमा खेलाडी फेर्ने विकल्प पाएका छन् । यो एक रोचक परिवर्तन हो, र कुनै पनि बलरलाई प्रभावकारी विकल्पको रूपमा खेलको बिचमा फिल्डिङ गर्न सकिन्छ । तर, अहिलेसम्म  यस नियमको ब्याटिङमा जानकार खेलाडीले मात्रै फाइदा उठाइरहेको देखिन्छ ।

क्रिकेटमा यो ब्याट्सम्यानको खेल हो भन्ने पुरानो भनाइ छ । तर, अहिले क्रिकेटमा बल र ब्याटबीचको बढ्दो असन्तुलन टी–२० का लागि सही हो कि होइन भन्ने चर्को बहस चलिरहेको छ ।

चाखलाग्दो कुरा के छ भने पूर्व भारतीय कप्तान तथा महान् ब्याट्सम्यान सुनिल गावस्कर यस बहसमा बलरको समर्थनमा उभिएका देखिन्छन् । गावस्कर भन्छन्, ‘यदि यी खेलहरू एकतर्फी भए भने यो खेलप्रति मानिसहरूको चासो र खेलको रमाइलो समाप्त हुनेछ ।’ गावस्करको सबैभन्दा ठुलो गुनासो यो हो कि बाउन्ड्री दूरी पहिलेको ७५ यार्डबाट घटाएर ६५ गज वा कम बनाइनु रहेको छ । आफ्नो असन्तुष्टि व्यक्त गर्दै उनी भन्छन्, ‘एउटा बलरले आफ्नो अगाडि उभिरहेका ब्याट्सम्यानलाई गल्ती गर्न बाध्य पार्छ । तर, बदलामा उनले चौका वा छक्काको सजाय भोग्नुपर्नेछ । ब्याट्सम्यानलाई क्याच आउट गराउन सक्ने सटलाई छक्कामा परिणत गरिन्छ ।’

आजको ब्याट्सको राम्रो दक्षतालाई ध्यानमा राख्दै, गलत सटले पनि लामो दूरीमा जान्छ र बललाई बाउन्ड्रीभन्दा बाहिर पठाउन सक्छ । यसले गावस्करको गुनासो जायज देखिन्छ । दक्षिण अफ्रिकाका फास्ट बलर डेल स्टेनले ब्याट्सम्यानको वर्चस्वसँग सम्बन्धित अर्को रोचक पक्ष औंल्याए ।

उनको विचारमा यस्ता खेल बलरको सीप र स्वभावका लागि चुनौती बन्छन् । डेल स्टाइन भन्छन्, ‘बलरहरूसँग चार ओभरमा हिरो बन्ने मौका छ र उनीहरूलाई त्यसो गर्न प्रोत्साहित पनि गरिन्छ।’ क्रिकेटमा प्रचलित पुरानो सोचभन्दा टी–२० खेलमा चाहिने सीप र मानसिकता धेरै परिवर्तन भएको छ ।

नयाँ र बदलिएको परिवेशमा सबै खेलाडीहरूले समय र आवश्यकताअनुसार आफूलाई छाँटकाँट गर्ने, आक्रामक दृष्टिकोण अपनाउने र खेलमा सान्दर्भिक रहन नयाँ तरिकाहरू प्रयोग गर्ने अपेक्षा गरिन्छ । तर, यदि हामीले क्रिकेटलाई गल्फ र बेसबलको मिश्रण हुनबाट जोगाउन चाहन्छौँ भने टी–२० खेलमा बल र ब्याटबीच सन्तुलन कायम राख्नुपर्छ ।